Kościół świętej Marii Magdaleny w Božanovie należy do najznamienitszych barokowych budowli sakralnych w rejonie Broumova. Od 1 lipca 2022 wpisany jest na listę narodowych zabytków kultury i włączony do tzw. grupy kościołów broumowskich — unikalnego zespołu wiejskich budowli barokowych, które zaprojektował lub inspirował wybitny architekt Kilián Ignác Dientzenhofer. Kościół w Božanovie uważany jest za jeden z architektonicznie najambitniejszych w tej grupie, wyróżnia się zarówno skomplikowaną kompozycją, jak i znaczącą rolą w kształtowaniu struktury przestrzennej wsi.
Historia
Pierwsze wzmianki o sakralnym obiekcie w tym miejscu pochodzą już z roku 1384, kiedy wzniesiono pierwotny kościół św. Bartłomieja. Był on filią do roku 1626, a w latach 1604–1621 administrowali nim na krótko ewangelicy. Potem ponownie przeznaczono go do katolickich nabożeństw, a opactwa břevnovskie i broumovskie sprawowały opiekę patronacką nad parafią.
Obecna budowla została rozpoczęta w 1709 przez opata Otmara Zinke, ale ukończona dopiero w 1743 za czasów opata Benno Löbla. Prace prowadzono w dwóch głównych etapach: pierwszy obejmował rozpoczęcie budowy i przebudowę wieży, drugi, w latach 1735–1743, związany był z projektem K. I. Dientzenhofera, któremu przypisuje się autorstwo, choć brak jednoznacznego potwierdzenia. Przy budowie zastosowano złożone rozwiązania konstrukcyjne – m.in. bezłomną, kopułowatą sklepienie, co wymagało osobistego nadzoru architekta.
Architektura
Kościół usytuowany jest na lekko wyniesionym pagórku w centrum Božanova, bezpośrednio przy głównej drodze łączącej Broumov i Martínkovice. Tworzy wiosenny rdzeń przestrzenny, stanowiąc dominantę miejscowej struktury urbanistycznej. Plan budowli jest wyjątkowy – okrągły z eliptycznym przedsionkiem wejściowym i czworokątną wieżą po stronie południowej. Główne północne prezbiterium zdobi figura św. Marii Magdaleny w niszy, fasada podkreślona jest lizénowymi ramami i łukowymi oknami. Na wieży umieszczono gotycki relief Biczowania z XVI wieku.
Obiekt otaczają także późnogotycka brama wejściowa na cmentarz z XV wieku, kamienny mur cmentarny oraz dwie piaskowcowe rzeźby krucyfiksu z drugiej połowy XVIII wieku, które wzbogacają historyczny charakter miejsca.
Wnętrze
Wewnątrz dominuje ołtarz neobarokowy. Boczne ołtarze pochodzą z pierwszej połowy XVIII wieku i są udekorowane barokowymi figurami świętych. Ołtarz z motywem Ukrzyżowania osadzono w bogato dekorowanej ramie rokokowej. Wyrazisty element stanowi rokokowa ambona oraz obrazy świętych Piotra i Pawła z połowy XVIII wieku. Sklepienia są konstrukcyjnie imponujące – kopuła ośmiosegmentowa nad główną nawą i sklepienia klasztorne w prezbiteriach, tworzące monumentalną i harmonijną przestrzeń.
Znaczenie kulturowe i historyczne
Kościół św. Marii Magdaleny to nie tylko architektoniczna dominanta wsi, ale także istotny element kulturowego dziedzictwa Broumova. Współtworzy urbanistyczną tożsamość Božanova i stanowi kluczowy punkt w lokalnym krajobrazie. Jego budowa i przebudowa odzwierciedlają złożone historyczne uwarunkowania, a barokowa tradycja jest głęboko zakorzeniona w zakresie regionu. Razem z innymi sakralnymi obiektami stanowi symbol benedyktyńskiego dziedzictwa i wpływu na architekturę i kulturę.
Aktualny stan
Kościół jest nadal aktywnym centrum życia religijnego: regularnie odprawiane są nabożeństwa (w niedziele i czwartki), a także organizowane koncerty muzyki poważnej. Budowla jest ogólnie dostępna dla publiczności i turystów zainteresowanych historią, sztuką i architekturą. W ostatnich dekadach przeprowadzono szeroko zakrojony program ratowania dziedzictwa architektury – w latach 1996–2000 na renowację kościoła wydano ponad 10 milionów CZK. Wciąż konieczne są dalsze prace restauracyjne, gdyż zachowanie tej perły kultury jest kluczowe dla tożsamości i dziedzictwa regionu.
.png)
